Polska szachownica na myśliwcach II wojny światowej

Polskie myśliwce walczące w kampanii wrześniowej 1939 roku

Samolot PZL P.6 powstał jako rozwinięcie konstrukcji PZL P.1. Od pierwowzoru różnił się zamontowanym silnikiem gwiazdowym, co wymusiło zmianę konstrukcji kadłuba. Prototyp został oblatany w sierpniu 1930r. przez B. Orlińskiego. pod koniec tego samego roku został pokazany na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu, gdzie zebrał bardzo pochlebne opinie. Na przełomie sierpnia i września 1931r. B. Orliński odniósł na nim zwycięstwo z zawodach lotniczych American National Races w Cleveland. Jesienią tego samego roku samolot został rozbity koło Olsztyna pod Częstochową. Ze względu na to, że PZL P.6 przegrał rywalizację z bardzo podobnym (różniącym się głównie bezsprężarkowym silnikiem) PZL P.7 i nie został zakwalifikowany do produkcji seryjnej, zrezygnowano z przeprowadzenia remontu. Dalszym rozwinięciem konstrukcji PZL P.6 był PZL P.11.

Konstrukcja: metalowa, jednosilnikowy, jednomiejscowy górnopłat zastrzałowy, podwozie klasyczne dwukołowe stałe. Napęd stanowił silnik gwiazdowy 9-cylindrowy Gnome-Rhone Jupiter 9Ac o mocy 353 kW (480 KM).

Uzbrojenie: 2 k.m. kal. 7.7 mm.

Myśliwiec PZL P.7 powstał jako odmiana PZL P.6 wyposażona w silnik bezsprężarkowy. Głównym konstruktorem był inż. Z. Puławski. Pierwszy prototyp PZL P.7/I, z cylindrami silnika obudowanymi osłonami w kształcie kołpaków, został oblatany przez kpt. pil. B. Orlińskiego w październiku 1930r., drugi - P.7/II, w którym zastosowano wąski pierścień Townenda - w 1931r. Po wprowadzeniu kilku poprawek PZL P.7/II stał się wzorem dla wersji seryjnej, oznaczonej P.7a. W latach 1932-33 powstało 149 tych samolotów, które zastąpiły myśliwce PWS-10 i PWS-A (Avia BH-33). Do wprowadzenia w 1934r. nowocześniejszych samolotów PZL P.11, stanowiły podstawowy sprzęt polskiego lotnictwa myśliwskiego, później zaczęto je wycofywać do szkół lotniczych. W 1939r. w użyciu znajdowało się jeszcze 105 egzemplarzy PZL P.7, z czego w kampanii wrześniowej użyto bojowo 31 (głównie do zadań rozpoznawczych, choć uzyskano na nich kilka zestrzeleń). Wyposażone w P.7 były: 123 Eskadra Brygady Pościgowej, 151 Eskadra Armii "Narew" i 162 Eskadra Armii "Łódź". Kilka samolotów ewakuowano do Rumunii, a kilkadziesiąt dostało się w ręce niemieckie.

Konstrukcja: całkowicie metalowy górnopłat zastrzałowy, wyposażony w tzw. płat Puławskiego. Podwozie klasyczne dwukołowe stałe. Napęd stanowił silnik gwiazdowy 9 cylindrowy Škoda-Bristol Jupiter VIIF o mocy 333 kW (480 KM).

Uzbrojenie: 2 k.m. kal. 7.7 lub 7.9 mm

Samolot myśliwski PZL P.8 został zaprojektowany przez inż. Z. Puławskiego jako rozwinięcie koncepcji PZL P.1. Pierwszy prototyp, oznaczony PZL P.8/I został oblatany w sierpniu 1931r. Na początku 1932r. oblatano drugi prototyp PZL P.8/II różniący się silnikiem o większej mocy. PZL P.8/I brał udział Międzynarodowym Meetingu Lotniczym w Warszawie w 1932r. W lipcu tego samego roku kpt. B. Orliński lecąc na Międzynarodowy Meeting w Zurychu uszkodził samolot koło Końskich. Na Meeting wysłano zatem PZL P.8/II, który rozbił się w Innsbrucku. Po remoncie został on wystawiony na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu. Planowana wersja seryjna PZL P.8/II miała nosić oznaczenie PZL P.9, projektowano również odmianę PZL P.10 wyposażoną w silnik rzędowy Rolls-Royce "Kestrel" o mocy 750 KM. Ponieważ w Polsce nie produkowano silników rzędowych, a konstruktor broniący swojej koncepcji już nie żył (zginął 21 III 1931r. w wypadku amfibii PZL.12), prace nad PZL P.8 i jego odmianami rozwojowymi przerwano.

Konstrukcja: metalowa, jednosilnikowy, jednomiejscowy górnopłat zastrzałowy, podwozie klasyczne dwukołowe stałe, koła osłonięte owiewkami. Napęd PZL P.8/I stanowił silnik rzędowy widlasty 12-cylindrowy Hispano-Suiza 12 Mc o mocy 442 kW (600 KM), zaś PZL P.8/II - silnik rzędowy widlasty 12-cylindrowy Lorraine-Dietrich 12H Petrel o mocy 497 kW (675 KM).

Uzbrojenie: 2 k.m. kal. 7.7 mm

Samolot łącznikowo-obserwacyjny PZL.9 (nie mylić z myśliwcem PZL P.9) powstał jako pływakowa wersja PZL Ł.2. Projekt wstępny został opracowany w czerwcu 1930r. przez Jerzego Dąbrowskiego i zaproponowany marynarce wraz z projektami PZL.8 i PZL.15. Kierownictwo Marynarki Wojennej nie wykazało zainteresowania tym samolotem i pozostał on jedynie na papierze.

Konstrukcja: metalowa, pokrycie płócienne, jednosilnikowy dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy. Podwozie pływakowe. Napęd miał stanowić silnik gwiazdowy 9-cylindrowy Škoda Whirlwind J5A o mocy 162 kW (220 KM).

Uzbrojenie: 1 ruchomy k.m. obserwatora.

Samolot PZL P.11, popularnie nazywany "jedenastką" lub "puławszczakiem", został zaprojektowany przez inż. Z. Puławskiego jako odmiana PZL P.6 dostosowana do silnika o większej mocy. Różnił się od niego ponadto wzmocnioną konstrukcją i sylwetką lepiej dopracowaną pod względem aerodynamicznym. Pierwszy prototyp PZL P.11/I został oblatany w sierpniu 1931r. już po śmierci konstruktora (prace nad myśliwcem kontynuowano pod kierunkiem inż. Wsiewołoda Jakimiuka). Z powodu opóźnienia dostawy przewidzianego dla prototypu silnika Skoda-Bristol Mercury zastosowano w nim francuski silnik gwiazdowy Gnome-Rhone Jupiter VII 9Asb o mocy 500 KM. W 1931r. prototyp ten zaprezentowano w Rumunii i Turcji.

W grudniu 1931r. był gotów drugi prototyp PZL P.11/II napędzany przez silnik gwiazdowy Skoda-Bristol Mercury IVA o mocy 575 KM. Po wprowadzeniu kilku zmian kpt. pil. J. Bajan zajął na nim 2 miejsce na III Międzynarodowym Meetingu Lotniczym w Zurychu. Następnie przeleciał do Lizbony, gdzie został zarekwirowany przez gubernatora wojskowego miasta. Należność miała być wypłacona w formie odszkodowania, Portugalia była zainteresowana również zakupem serii 45 samolotów. Transakcja nie doszła do skutku, PZL P.11/II wrócił do Polski, gdzie w 1936r. został rozbity w Bydgoszczy.

Trzeci prototyp PZL P.11/III oblatano w czerwcu 1932r. Napędzany był przez silnik Škoda-Bristol Mercury IVS2 o mocy 423 kW (575 KM). Na samolocie tym płk. pil. J Kossowski na zawodach National Air Races w Cleveland (USA) osiągnął największą prędkość maksymalną ze wszystkich prezentowanych myśliwców. Po wprowadzeniu kilku poprawek PZL P.11/III stał się wzorem dla wersji seryjnej oznaczonej PZL P.11a, której zbudowano serię 50 egzemplarzy.

Czwarty prototyp PZL P.11/IV wyposażono w silnik Gnome-Rhone Mistral 9 Kcr o mocy 550 KM i w grudniu 1932r. wystawiono na Salonie Lotniczym w Paryżu, gdzie wzbudził duże zainteresowanie. PZL P.11/II stał się wzorem dla wersji PZL P.11b, której 50 egzemplarzy wykonano na eksport do Rumunii. Było to pierwsze zagraniczne zamówienie na samoloty polskiej konstrukcji.

Na przełomie lat 1933/34 opracowano kolejną wersję oznaczoną PZL P.11c. Od PZL P.11a różniła się zastosowaniem mocniejszego silnika Bristol Mercury VIS2, zamontowaniem 2 dodatkowych k.m. w skrzydłach, obniżonym silnikiem i przedłużoną owiewką za głową pilota. Wprowadzone zmiany poprawiły osiągi samolotu, toteż został on skierowany do produkcji seryjnej. W latach 1935-36 zbudowano 175 egzemplarzy PZL P.11c.

Pozostałe wersje:

PZL P.11f - wersja ta powstała na bazie PZL P.11c, w którym zamontowano silnik Gnome-Rhone Mistral 9 Kcr o mocy 550 KM. Licencję zakupiły rumuńskie zakłady IAR, gdzie w latach 1936-38 zbudowano 80 egzemplarzy tej wersji.

PZL P.11g "Kobuz" - wersja ta została opracowana w 1939r., gdy okazało się, że mający zastąpić w jednostkach bojowych starzejące się PZL P.11c, myśliwiec PZL.50 "Jastrząb" nie będzie w krótkim czasie wprowadzony do służby. Wobec zbliżającej się wojny postanowiono zmodyfikować samolot PZL P.11c wyposażając go w silnik PZL-Bristol Mercury VIII o mocy 840 KM oraz w zakrytą kabinę jak w PZL P.24. Prototyp został oblatany w sierpniu 1939r., na planowaną produkcję w Podlaskiej Wytwórni Samolotów było już jednak za późno.

Samoloty PZL P.11 weszły w 1936r. na wyposażenie wszystkich pułków lotniczych w kraju. Wobec fiaska projektu PZL P.38 "Wilk" i opóźnianiem się prac nad PZL.50 "Jastrząb", we wrześniu 1939r. 130 myśliwców tego typu stanowiło wraz z 31 PZL P.7 sprzęt polskiego lotnictwa myśliwskiego. W Brygadzie Pościgowej znajdowało się 31 PZL P.11c i 13 P.11a, w lotnictwie poszczególnych armii: 79 P.11c i 7 P.11a. Mimo że znacznie ustępowały osiągami niemieckim samolotom, dzięki mniejszemu promieniowi skrętu polscy piloci mieli przewagę w walce kołowej. Podczas kampanii wrześniowej polskie lotnictwo myśliwskie uzyskało 150 zestrzeleń pewnych i 10 prawdopodobnych - najwięcej ppor. St. Skalski - 6 1/4 oraz ppor. H. Dudwał - 4. W walkach utracono 110 samolotów PZL P.11, około 50 ewakuowano do Rumunii. Zostały one wcielone do lotnictwa rumuńskiego, gdzie służyły najpierw w jednostkach bojowych, a następnie jako treningowe. Ponadto jeden PZL P.11 znalazł się na Węgrzech a dwa na Łotwie. Dwa PZL P.11c zostały zdobyte przez Niemców, jeden z nich przetrwał wojnę i obecnie znajduje się w Muzeum Lotnictwa w Krakowie.

Konstrukcja: całkowicie metalowy górnopłat zastrzałowy, wyposażony w tzw. płat Puławskiego. Podwozie klasyczne dwukołowe stałe. Napęd stanowił silnik gwiazdowy 9 cylindrowy:

P.11a - Škoda-Bristol Mercury IVS2 o mocy 423 kW (575 KM);

P.11b i f - Gnome-Rhone Mistral 9 Kcr o mocy 550 KM;

P.11c - Škoda-Bristol Mercury VIS2 o mocy 464 kW (630 KM),

P.11g - PZL Bristol Mercury VIII o mocy 618 kW (840 KM).

Uzbrojenie: P.11a i b - 2 k.m. kal. 7.7 mm; P.11c, g i f - 4 k.m. kal. 7.9 mm. Samolot mógł przenosić 50 kg bomb.